W polskim prawie brak jest ogólnej, uniwersalnej definicji pojęcia "treść". Pojawia się ono w różnych aktach prawnych, zawsze w kontekstach zależnych od specyfiki danej regulacji, co utrudnia jego jednoznaczne zastosowanie w praktyce. Brak definicji może wpływać na sposób interpretacji i wdrażania regulacji prawnych, z czym spotykamy się w analizowanym przypadku, dotyczącym ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, znanej jako Polski Akt o Dostępności. Taka sytuacja rodzi wiele wątpliwości i różnic w poglądach na temat interpretacji.

Z punktu widzenia ustawy o dostępności, określenie czym jest "treść", ma fundamentalne znaczenie, w szczególności dla prawidłowej realizacji jej przepisów dotyczących dostępności cyfrowej. 

Podejście prawne

Dostępność cyfrowa kojarzy się z cyfrowym wymiarem definicji pojęcia "treść", obejmującym elementy cyfrowe widoczne na ekranie, przetwarzane wzrokowo lub słuchowo — tekst, obraz, film czy audycja. Interpretując w taki oto dorozumiany sposób pojęcie treści, możemy dojść do zupełnie błędnego wniosku, że do realizacji obowiązków związanych z dostępnością cyfrową wystarczy posłużyć się zakresem "treści cyfrowej" zawartym w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta ("dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej") lub ujętym w motywie 19 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE (”programy komputerowe, aplikacje, gry, muzyka czy teksty, które mogą być dostarczane w formie pobierania, przesyłania strumieniowego lub na nośniku.”).

Podejście technologiczne

O ile definicje użyte w regulacjach dotyczących ochrony konsumentów wydają się wyczerpywać zakres tego pojęcia dla realizacji celów tych przepisów, o tyle w przypadku ustawy Polski Akt o Dostępności, są one zdecydowanie niewystarczające. Dla zapewnienia dostępności cyfrowej, zakresem treści należy objąć nie tylko elementy widoczne na ekranie, przetwarzane wzrokowo lub słuchowo, lecz również niewidoczne elementy strony internetowej lub aplikacji mobilnej.

Takie ujęcie zakresu ”treści” może wydawać się abstrakcyjne, zwłaszcza dla osób spoza środowiska developerskiego. Pełne uchwycenie tego zagadnienia wymaga podejścia technologicznego, uwzględniającego międzynarodowe standardy, takie jak WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) oraz normy EN 301 549, które pomagają w tworzeniu rozwiązań umożliwiających dostęp do treści osobom z różnymi potrzebami.

Prawidłowe zdefiniowanie pojęcia treści, odnoszącego się do składników cyfrowych wymagających zapewnienia dostępności cyfrowej, jest trudnym, ale kluczowym i możliwym do wykonania zadaniem.

W tym celu należy odwołać się do technologicznych materiałów źródłowych, na których oparto ustawę Polski Akt o Dostępności – standard WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) i normę EN 301 549, zgodnie z którymi treść obejmuje wszystkie elementy strukturalne i funkcjonalne stron www i aplikacji oraz kod źródłowy w postaci znaczników i atrybutów HTML - literalnie: "informacje i wrażenia sensoryczne, które mają być przekazywane użytkownikowi za pośrednictwem programu użytkownika, w tym kod lub znaczniki definiujące strukturę, prezentację i interakcje".

W praktyce obejmuje to m.in.:

  • alternatywne opisy dla treści wizualnych,
  • odpowiedni kontrast między tekstem a tłem,
  • możliwość nawigacji za pomocą klawiatury,
  • dostępność dla technologii wspomagających, takich jak czytniki ekranu,
  • poprawną strukturę znaczników,
  • zrozumiałą obsługę formularzy.

Tylko szersza perspektywa na treść w ujęciu technologicznym, rozumianą, jako zawartość serwisu, lub aplikacji - zbiór elementów, składających się na funkcjonalność i dostępność - umożliwia precyzyjne wskazanie obszarów, wymagających dostosowania w zakresie dostępności.

Praktyczne przykłady dostępności treści cyfrowych:

  • Strony internetowe i aplikacje mobilne

Wszystkie przyciski oraz linki muszą być możliwe do obsługi za pomocą klawiatury i oznaczone w sposób jednoznaczny dla czytników ekranu. Przykład: Formularz logowania zawiera pola z odpowiednimi etykietami, np. "Nazwa użytkownika" i "Hasło", a przyciski mają opisy tekstowe, takie jak "Zaloguj się".

  • Dokumenty cyfrowe

Dokumenty PDF lub Word muszą być odpowiednio sformatowane. Przykład: Struktura dokumentu zawiera nagłówki, listy oraz opisy alternatywne dla obrazów, co umożliwia nawigację osobom korzystającym z czytników ekranu.

Podsumowanie

Problem w określeniu zakresu pojęcia "treści" w kontekście dostępności cyfrowej, może wynikać z różnic w definicjach zawartych w ustawie o prawach konsumenta, oraz normach dostępności, jak WCAG i EN 301 549. Definicje te bowiem odnoszą się do różnych aspektów tego samego pojęcia, co może prowadzić do różnych interpretacji wymagań w zależności od sytuacji.

Wyzwanie to dodatkowo potęguje brak definicji pojęcia "treść" w ustawie Polski Akt o Dostępności. W związku z tym, konieczne jest odwołanie się bezpośrednio do źródeł, na których ustawa się opiera, tj. normy EN 301 549 oraz standardów WCAG.

Dopiero taka analiza umożliwia realizację wymagań ustawy i rzeczywiste zaspokojenie potrzeb osób z różnymi potrzebami, zapewniając im równy dostęp do informacji i usług. W praktyce oznacza to tworzenie treści cyfrowych, które są czytelne, nawigowalne i zrozumiałe dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich ograniczeń, oraz technologii, z jakiej korzystają.

Galeria zdjęć

  • Powiększ obraz: Okiem eksperta. Przemysław Marcinkowski. Audytor techniczny. Fundacja Widzialni